Şaft ve Mafsal Nedir? Arıza Belirtileri Nelerdir?
Şaft ve mafsal nedir? Şaft ve mafsalın görevi nedir? Şaft ve mafsal arıza belirtileri nelerdir?
Çoğu motor, "Tork" olarak bilinen bir dönme hareketi ile güç sağlar. "Şaft" veya diğer adıyla "Kardan Mili" bu torkun taşıyıcısıdır. Şaftın görevi, şanzımanı difransiyele bağlamak ve bu sayede motordan aldığı dönme hareketini tekerleklere iletmektir. Bu nedenle son derece güçlü olması gerekir.
Çoğu motorlu taşıt, gücü şanzımandan tekerleklere iletmek için şaft kullanır. Motoru önde olan arkadan itişli bir aracın şaftı, motoru önde olan önden çekişli bir aracın şaftından çok daha uzundur. (Klasik VW Beetle motoru arkada olduğu için bu durumdan istisnadır.)
Şaftlar sadece arabalarda kullanılmaz. BMW, 1923'ten beri bazı motosikletlerinde şaft düzeneğini kullanmaktadır. Motosiklet şaftları daha az bakıma ihtiyaç duyarlar. Ayrıca gemilerde ve yeni teknoloji bazı bisikletlerde (Ceramicspeed) şaft düzeneği alternatif olarak kullanılmaktadır.
Kullandığınız aracın türü, aracınızda ne tip bir aktarma organı sistemi olduğunu belirler. Arkadan itişli (RWD), önden çekişli (FWD) ve dört tekerlekten çekişli (4WD/AWD) araçlar için farklı sistemler vardır.
Arkadan itişli bir araçta, gücü arka tekerlekler sağlar. Bu nedenle uzun bir şaft kullanılır. Şaftın bir ucu şanzımana ve diğer ucu diferansiyele U-mafsallarla (Universal Joint) bağlanır. U-mafsallar aynı zamanda şafta esneklik kazandırmakla görevlidir. Dönen şaftın süspansiyonla yukarı ve aşağı hareket etmesine izin verir. Böylece şaft, şanzıman ve dingil ile aynı düz çizgide olmasa dahi gücü iletebilir. U-mafsallar, araç yoldaki tümsek veya çukurların üzerinden geçerken şaftın öne ve arkaya hareket etmesine izin veren, şaftı etkin bir şekilde kısaltan veya uzatan çatallara bağlanır. Şanzımanda meydana gelecek aşınma ve yıpranmaları da önleme işlevi görür.
Önden çekişli araçlarda, gücü ön tekerlekler sağlar. Tüm aktarma organı bileşenleri aracın önündedir. U-mafsal yerine iki adet sabit hız mafsalı (CV Joint / Aks) kullanır. Bunlar aynı zamanda direksiyon açılarında meydana gelen uzama ve kısalmaları da telafi ederler.
Tipik bir dört çeker araçta ise iki adet şaft bulunur. Arkadan itişli aracınki ile aynı yapıda bir arka şaft ve ön diferansiyele u-mafsal ile bağlanan ek bir ön şaftı vardır.
Yüksek mukavemetli sertleştirilmiş çelikten üretilen U-mafsallar, fabrikasyon yağı ile bakım gerektirmeden ömrü bitene kadar kullanılabilir. Fakat yine de periyodik bakımlarda kontrol edilmesinde fayda vardır. Kamyon, kamyonet ve SUV gibi bazı araçlar yağlama bağlantılarına sahiptir. Araca bakım yapıldığında bunlar da yağlanmalıdır.
Tüm güç aktarma organı parçaları gibi, şaft ve mafsalların da düzgün, nispeten sessiz ve titreşimsiz çalışabilmesi için düzenli bakıma ihtiyacı vardır.
Şaft ve Mafsal Arızası Belirtileri Nelerdir?
Mafsal arızalarının en yaygın nedeni, yağlama eksikliği ve yağ kaybıdır.
- Arızalı bir mafsalın belirtileri arasında, düşük hızlarda hareket ederken veya ilk kalkışlarda yavaşça hızlanırken duyulan gıcırtı/çınlama sesidir.
- Vites geçirirken duyulan tıkırtı sesi, sürüş esnasında hissedilen titreşimler, dönüşlerde aracın ön tarafına yakın bir yerden duyulan tıklama sesleri mafsallarda bir sorun olduğunun belirtileridir.
- Ayrıca gresslenmiş contalarda oluşan pas kalıntıları da göz ardı edilmemelidir.
- Önden çekişli araçların mafsalları aşındığında genellikle bir tıklama sesi duyulur. CV mafsallar, koruyucu lastik körüklerle kaplıdır. Körükler çatlarsa veya başka şekilde hasar görürse, yağlamalarını kaybederek, kir ve nemden zarar görecektir.
- Arızalı bir şaft, tekerleklerin düzgün bir şekilde dönmesini engelleyerek aracı kontrol etmeyi zorlaştırabilir.
Bu işaretleri ihmal etmek, şaftın araçtan ayrılmasına neden olabilir. Bu da sizi yolda bırakarak hem araca zarar verir hem de onarım maliyetlerini artırır.
